Samorząd Województwa Podkarpackiego

W dniach 17-18 września 2024 r. partnerzy projektu GREENHEALTH, którzy przybyli ze Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Irlandii i Niemiec spotkali się na Podkarpaciu na 3-ich międzyregionalnych warsztatach edukacyjnych połączonych z wizytą studyjną. Województwo Podkarpackie reprezentowały: Pani Anna Huk – Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego oraz Pani Ewa Draus – Radna Sejmiku Województwa Podkarpackiego. Wizyta rozpoczęła się w Rzeszowie, skąd uczestnicy spod budynku Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego wyjechali do Krosna na Wydział Zielarstwa Państwowej Akademię Nauk Stosowanych – gdzie przybyłych gości powitała Prorektor ds. rozwoju – Pani dr Agnieszka Woźniak oraz dr Dominik Wróbel, który najpierw w swojej prezentacji przedstawił działalność Akademii,

a następnie oprowadził uczestników po obiekcie uczelni – m.in. nowoczesnym laboratorium zielarstwa czy poletku doświadczalnym, gdzie rośliny są hodowane w warunkach ekologicznych, aby mogły być później użyte jako materiał do preparatów.

Z Krosna uczestnicy pojechali do Centrum Promocji Leśnictwa w Mucznem, gdzie zaplanowano główną część warsztatów oraz kolejnego dnia, wizytę studyjną.

Warsztaty otworzyła Pani Anna Huk – Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego, która poinformowała uczestników że region Bieszczad został wybrany na miejsce organizacji warsztatów nie bez powodu, gdyż jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych miejsc w Polsce, które zachwyca swoją dziką przyrodą i nieskażonym krajobrazem. Położone w południowo-wschodniej części kraju Bieszczady oferują niepowtarzalne widoki, które przyciągają miłośników natury z całego świata.

Przy tej okazji Pani Marszałek podkreśliła znaczenie Strategii Województwa Podkarpackiego - Podkarpackie 2030, której realizacja jest priorytetem dla Województwa. Strategia wyznacza kierunki, które mają na celu wzmocnienie gospodarki, rozwój kapitału ludzkiego i społecznego, a także ochronę środowiska
i poprawę infrastruktury, dla poprawy jakości życia mieszkańców.

Pani Marszałek wspomniała również, iż integralną częścią Strategii jest Program dla Bieszczad, które z ich unikalnymi walorami przyrodniczymi i turystycznymi, wymagają szczególnej uwagi i wsparcia, a dzięki wspólnym wysiłkom i zaangażowaniu uczestników projektu GREENHEALTH, są szanse na realne zmiany, które przyczynią się do poprawy jakości życia mieszkańców Województwa Podkarpackiego i ochrony naszego cennego środowiska naturalnego.

Podsumowując, Pani Marszałek zauważyła, że projekt GREENHEALTH doskonale wpisuje się w powyższe założenia, łącząc nowoczesne technologie z ekologicznymi rozwiązaniami, które mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców. Jego głównym celem jest integracja działań na rzecz ochrony środowiska z promocją zdrowia, a współpracując z lokalnymi i międzynarodowymi partnerami, dążymy do stworzenia zrównoważonego ekosystemu, który będzie służył zarówno obecnym, jak i przyszłym pokoleniom.

W imieniu Nadleśnictwa Stuposiany uczestników warsztatów powitała Pani Nadleśniczy – Ewa Tkacz, wskazując na bogate przyrodniczo walory miejsca, w którym zorganizowano wydarzenie. Jednak Bieszczady to nie tylko piękne krajobrazy, ale także unikalny ekosystem, który wymaga codziennej troski i ochrony. Pani Nadleśniczy wyraziła nadzieję, że podczas warsztatów uczestnicy poza dużą ilością zdobytej wiedzy będą mieli również okazję osobiście doświadczyć wyjątkowej atmosfery, poznać bliżej skarby tego regionu i odnajdą w tym miejscu inspirację do dalszych działań na rzecz ochrony środowiska.

Pierwszym prelegentem tego dnia była Pani Grażyna Holly – Zastępca Dyrektora Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Prezentacja dotyczyła szczególnych wartości przyrodniczych, kulturowych, społecznych i edukacyjnych Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz udostępniania jego obszaru dla zwiedzających.

Kolejnym punktem wydarzenia była Sesja dotycząca prezentacji przez partnerów Dobrych praktyk zidentyfikowanych w obszarze „Zrównoważona inkluzywność”. Wystąpienia przedstawiane były w formie 3 minutowych prezentacji, a koordynatorem sesji był partner doradczy projektu – federacja EUROPARC. Przedstawicielem Podkarpacia w tej sesji był Dariusz Kozik – p.o. Dyrektora Zespołu Parków Krajobrazowych w Przemyślu, a „pitch” dotyczył ogrodu sensorycznego, znajdującego się na terenie Arboretum w Bolestraszycach. Po wygłoszonych prezentacjach, przykłady i doświadczenia w zakresie zrównoważonej inkluzywności na przykładzie Rady Prowincji Barcelona przedstawił Pan Carles Castell Puig (EUROPARC).

Sesja 3. rozpoczęła się od wyjazdu grupy na torfowisko w Tarnawie Wyżnej, po których uczestników oprowadzała Pani Grażyna Holly. Torfowisko „Tarnawa” jest największym bieszczadzkim rezerwatem florystyczno-torfowiskowym. Rezerwat utworzono już w 1976 r., a w 1999 r. stał się on integralną częścią Bieszczadzkiego Parku Narodowego. To prawdziwa skarbnica przyrodnicza, oferująca wiele unikalnych widoków i doświadczeń. Torfowiska są domem dla wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin, takich jak rosiczka okrągłolistna, borówka bagienna czy żurawina błotna. Można tu spotkać wiele gatunków motyli – dostojka akwilonaris, czy modraszek bagniczek, ważek – żagnica torfowa oraz chrząszczy - biegacz błyszczący. Torfowiska są też ostoją dla wielu gatunków ptaków, takich jak derkacze, bekasy, słonki czy dzierzby. W zależności od pory roku można tu spotkać zaskrońce, żmije zygzakowate oraz inne gatunki gadów i płazów. Natomiast z torfowisk oraz parkingu rozciągają się przepiękne panoramy na Bieszczady, m.in. na Wołowy Garb, Halicz, Kopę Bukowską, Krzemień i Bukowe Berdo.

Po powrocie z Tarnawy Wyżnej, w nawiązaniu do przedstawionych wcześniej prezentacji, rozpoczęto sesję pytań i odpowiedzi oraz pracy w grupach. Uczestnicy typowali słowa kluczowe (np.: współpraca lokalna, wizja globalna, adaptacja infrastruktury, zdrowie psychiczne, synergie, wolontariusze, dialog), które najlepiej opisywały dobre praktyki partnerów oraz każda z grup zadawała pytania innej grupie z zakresu ich dobrej praktyki. Kolejnym punktem warsztatów były grupowe dyskusje. Grupy miały do wyboru 4 kluczowe zagadnienia i do każdego z nich po 2 pytania, na które musieli odpowiedzieć. Na koniec pracy każdej z grup, rzecznicy przedstawiali wypracowane wspólnie odpowiedzi.

Pierwszy dzień warsztatów zakończyła kolacja networkingowa w Centrum Promocji Leśnictwa w Mucznem.

Dzień drugi rozpoczął się bardzo wcześnie, gdyż grupa chętnych uczestników mogła uczestniczyć w wejściu na masyw Bukowego Berda, aby obejrzeć wschód słońca. Niniejsza wędrówka cieszyła się nadspodziewanie dużym zainteresowaniem, a pogoda na szczycie zapewniła uczestnikom bardzo dobrą widoczność.

Kolejnym punktem dnia było spotkanie Komitetu Sterującego Projektu dla partnerów. Zostały omówione m.in. kwestie przygotowania raportu z realizacji projektu za 3. semestr, przygotowania 4. międzyregionalnych warsztatów, które odbędą się w maju 2025 r. w Szwecji, ocena stanu wydatkowania w projekcie, czy statystyki z prowadzonych działań komunikacyjnych.

Następnie uczestnicy udali się do pawilonu muzealnego z ekspozycją fauny i flory znajdującego się przy Centrum Promocji Leśnictwa w Mucznem. Pawilon Wystawowy jest częścią infrastruktury edukacyjnej, rozwijanej przez Nadleśnictwo Stuposiany. Wystawa podzielona jest na siedem sekcji tematycznych, które prezentują różne gatunki roślin i zwierząt w typowym dla nich otoczeniu.

Kolejnym punktem wizyty studyjnej było przejście szlakiem turystycznym na szczyt Jeleniowatego, wyposażonym w system do audiodeskrypcji „Totupoint” (przykład dobrej praktyki). Wspomniany system to innowacyjne rozwiązanie wspomagające orientację przestrzenną oraz zwiększające poziom bezpieczeństwa osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Składa się on z aplikacji mobilnej na telefonie użytkownika, łączącej się przez bluetooth z tzw. znacznikami - urządzeniami, które emitując dźwięk informują użytkownika o swoim położeniu komunikatem tekstowym lub głosowym. Szlak prowadzi z Mucznego, aż do wieży widokowej na szczycie Jeleniowatego. W trakcie tej trasy, interesujące miejsca jak i historie z nimi związane przedstawiał Pan Adam Szmiłyk - edukator w Nadleśnictwie Stuposiany.

W najwyższym punkcie pasma Jeleniowatego na wysokości 907 m n.p.m. jest usytuowana 34 metrowa wieża widokowa. Jedna z największych w całych Bieszczadach, z wyjątkową panoramą we wszystkich kierunkach świata. Można z niej podziwiać widoki na najwyższe partie Bieszczadów – Bukowe  Berdo 1312 m n.p.m., Kopę  Bukowską 1320 m n.p.m., Halicz czy połoniny.

Ostatnim punktem agendy wydarzenia była wizyta uczestników w Pokazowej Zagrodzie Żubrów, zlokalizowanej na terenie leśnictwa Muczne, przy drodze Stuposiany – Tarnawa Niżna, nad potokiem Czerwonym. Zagroda powstała w 2012 r. w ramach projektu „Ochrona in situ żubra w Polsce – część południowa” współfinansowanego przez Unię Europejską i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obecna zagroda jest kontynuacją hodowli żubra w Bieszczadach, która została zapoczątkowana w 1963 r., zagrodą aklimatyzacyjną nad potokiem Zwir w Nadleśnictwie Stuposiany, a jej głównym założeniem była od samego początku poprawa kondycji genetycznej bieszczadzkich żubrów oraz chęć odtworzenia stada „Górny San”. Żubry są podatne na wiele chorób, w tym na zarażenie gruźlicą. Właśnie z tą chorobą zmagało się stado żyjące na terenie Nadleśnictwa Stuposiany. Ponieważ żubry muszą mieć dużą przestrzeń, obszar zagrody obejmuje około siedem hektarów i pozwala obserwować zwierzęta w ich naturalnym środowisku. Teren porośnięty jest starymi jodłami i świerkami, a przez środek przepływa potok dostarczający zwierzętom wody pitnej. Dla zwiedzających przygotowano tarasy widokowe zapewniające możliwość obserwacji żubrów niezależnie od pogody. Obiekt służy edukacji przyrodniczej i jest jedną z największych atrakcji turystycznych regionu. Tutaj również, Pan Adam Szmiłyk okazał się prawdziwą skarbnicą wiedzy w powyższej tematyce.

W drodze powrotnej do Rzeszowa, uczestnicy mieli jeszcze okazję zobaczyć Cerkiew Grekokatolicką pw. Św. Michała Archanioła w Smolniku, a także posłuchać jej historii przedstawionej przez opiekuna obiektu – Pana Adama Bartnika. Cerkiew w Smolniku, to jedna z trzech zachowanych w Polsce budowli sakralnych w stylu bojkowskim, to prawdziwa perełka architektoniczna. Jej wyjątkowość polega na skromnej, ale charakterystycznej bryle złożonej z trzech części z osobnymi dachami namiotowymi. Choć oryginalne wyposażenie świątyni nie przetrwało do dziś, to sama budowla, wpisana w 2013 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, stanowi unikalny przykład drewnianej architektury sakralnej.

Przed wojną Smolnik był typową bojkowską wsią, gdzie obok siebie żyli Grekokatolicy, Polacy i wywodzący się z Austro-Węgier Ewangelicy. Cerkiew, jako centralny punkt religijny, odgrywała istotną rolę w życiu tamtych społeczności. II wojna światowa i powojenne zmiany przyniosły ze sobą wysiedlenia i depopulację regionu, co radykalnie zmieniło oblicze Smolnika. Cerkiew, jako jedyny trwały element tego krajobrazu, stanowi dziś bezcenną pamiątkę po wielokulturowej przeszłości Bieszczadów, a jej lokalizacja, w pobliżu szlaków turystycznych, czyni ją atrakcyjnym miejscem zarówno dla miłośników historii, jak i przyrody.

Trzecie międzyregionalne warsztaty edukacyjne na Podkarpaciu, połączone z wizytą studyjną były doskonałą okazją do spotkania ekspertów z różnych krajów europejskich zainteresowanych zrównoważonym rozwojem i ochroną środowiska. Wydarzenie połączyło teorię z praktyką, oferując uczestnikom możliwość zapoznania się z unikalnymi walorami przyrodniczymi Bieszczadów oraz wymiany doświadczeń w zakresie zrównoważonej inkluzywności. Warsztaty te były nie tylko wydarzeniem naukowym, ale także doskonałą okazją do integracji między uczestnikami. Wydarzenie zaakcentowało duże znaczenie współpracy międzynarodowej oraz konieczność podejmowania wspólnych działań na rzecz ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców. A najkrótszym i zarazem najbardziej trafnym podsumowaniem całego wydarzenia może być jeden z ostatnich slajdów wystąpienia Pani Dyrektor Grażyny Holly: „Razem możemy więcej!”.