Serwis Samorządu Województwa Podkarpackiego

Rok
Włodzimierza Dzieduszyckiego
na Podkarpaciu

2025

Rok
Włodzimierza Dzieduszyckiego
na Podkarpaciu

2025

  

  

 


Dlaczego Włodzimierz Dzieduszycki?


Człowiek wielu pasji i wyprzedzających swoją epokę projektów, które wywarły ogromny wpływ na rozwój najważniejszych dziedzin życia. Zaangażowany i zdeterminowany, konsekwentny i wrażliwy. Erudyta i patriota. Wzór postawy otwartej i poszukującej, ale także pełnej poszanowania i zrozumienia. Niechaj mówią o nim jego czyny:


Twórca Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich we Lwowie


Najważniejszym osiągnięciem Włodzimierza Dzieduszyckiego było utworzenie pierwszej placówki tego typu na ziemiach polskich. W 1880 r. ofiarował muzeum na cele publiczne, a w 1881 r. otworzył je dla publiczności. W 1893 r. zabezpieczył jego podstawy materialne poprzez połączenie z ordynacją poturzycko-zarzecką. Muzeum stało się wzorcem dla innych instytucji tego typu w monarchii austriackiej.


Propagator ochrony przyrody


W 1886 r. Dzieduszycki powołał do życia „Pamiątkę Pieniacką” (koło Złoczowa), pierwszy rezerwat przyrody na polskich ziemiach, chroniący na obszarze 22 ha cenny drzewostan bukowy. Angażował się w działalność na rzecz ochrony zwierząt, był współtwórcą ustawy łowieckiej dla Galicji (1875) oraz Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego (1876), przyczyniając się do przyjęcia przepisów regulujących polowania w określonych porach roku.


Mecenas nauki, uczonych, sponsor wydawnictw edukacyjnych


Od 1850 r. angażował się w finansowanie prac naukowych (m.in. dzieł O. Kolberga) i podręczników szkolnych w języku polskim, badań terenowych oraz ekspedycji  naukowych . Dbał o podnoszenie oświaty w swoich majątkach, gdzie fundował, uposażał i wzorowo utrzymywał szkoły ludowe. Finansował wydawanie pierwszego polskiego czasopisma łowieckiego, miesięcznika „Łowiec”. Mecenatem obejmował także instytucję kościelną, opiekował się zarówno świątyniami obrządku łacińskiego (fundator kościoła w Zarzeczu), jak i greckiego, przyjaźnił się i wspomagał finansowo arcybiskupa ormiańskiego Izaaka Isakowicza, Współcześni uważali go za jednego z najważniejszych mecenasów kultury i nauki w Galicji XIX wieku, a jego działalność wykraczała daleko poza granice regionu, zdobywając uznanie w całej Europie.


Promotor przemysłu domowego i kultury ludowej


Pasjonował się etnografią, w Sejmie Krajowym Galicyjskim zabiegał o rozwój  tzw. przemysłu domowego, prezentował wyroby rękodzielnicze na wystawach w całej Europie, czym przyczynił się do zauważenia wspaniałej kultury ludowej Galicji i zachęcił do działania miejscowych wytwórców. Doprowadził do powstawania szkół rzemieślniczych w Galicji, m.in. Krajowej Szkoły Garncarskiej w Kołomyi (1876), która wywarła duży wpływ na ceramikę Pokucia. W testamencie pozostawił specjalne środki na wydanie przez Włodzimierza Szuchiewicza, nakładem Muzeum Przyrodniczego, czterotomowej „Huculszczyzny”.


Działalność wystawiennicza (1873–1894)


Europejską sławę przyniosły Dzieduszyckiemu międzynarodowe i krajowe wystawy przemysłowe i etnograficzne. Zbiory pokazane przez niego na wystawie wiedeńskiej (1873) zapoczątkowały powstanie całego szeregu muzeów etnograficznych w monarchii austriackiej. Po wystawie paryskiej (1878), gdzie przewodniczył delegacji austro-węgierskiej i odpowiadał za ekspozycję całej monarchii i uznany został za eksperta od spraw wystawienniczych, otrzymał od rządu francuskiego Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej, a od cesarza Franciszka Józefa I Order Żelaznej Korony pierwszej klasy, jedno z najwyższych odznaczeń w monarchii habsburskiej. Przygotował i w znacznej części sfinansował pierwszą na ziemiach polskich wystawę etnograficzną w Kołomyi (1880), eksponując tam przede wszystkim wyroby Hucułów. Działy etnograficzne i przemysłu domowego przygotowywał m.in. na wystawach krajowych w Krakowie (1887) i we Lwowie (1894).


Współtwórca Biblioteki Poturzyckiej


W połowie lat 50.  XIX wieku przeniósł do Lwowa i udostępnił czytelnikom Bibliotekę Poturzycką, utworzoną przez jego ojca Józefa. Powiększył jej zbiory do około 30 tys. woluminów., tworząc jedną z najlepszych bibliotek humanistycznych Lwowa.


Działalność charytatywna i stypendialna


Dzięki pomocy Włodzimierza Dzieduszyckiego wykształcenie zdobyło co najmniej kilkudziesięciu młodych ludzi. Był wśród nich Adam Chmielowski, późniejszy święty Brat Albert, któremu stypendium uzyskane w 1869 r. pozwoliło na samodzielne studia w Akademii monachijskiej. Fundował stypendia, wspomagał uczonych i artystów, udzielał im wsparcia na leczenie i dalszą pracę.


Rola w powstaniu styczniowym (1863–1864)


Pałac na Kurkowej we Lwowie stał się miejscem spotkań galicyjskich działaczy z pełnomocnikami Rządu Narodowego. Przez jego ręce przechodziła w pewnym okresie cała kierowana do Galicji korespondencja naczelnych władz powstania. Urządzał prowizoryczne szpitale dla rannych powstańców.


Polityk


Marszałek Sejmu Krajowego Galicyjskiego (1876), dziedziczny członek Izby Panów, wyższego organu austriackiego parlamentu w Wiedniu. Był człowiekiem kompromisu, dążył do zbliżenia narodowości polskiej i ukraińskiej.


Kolekcjoner


Dzieduszycki zgromadził kolekcję około 400 obrazów najwybitniejszych polskich malarzy – od Matejki i Grottgera po Brandta i Chełmońskiego. Po śmierci jego zbiory stały się podstawą znanej Galerii Miączyńskich-Dzieduszyckich we Lwowie. W pałacu przy ul. Kurkowej we Lwowie posiadał znaczący gabinet numizmatyczny (około 3 tys. okazów).


opracowanie prof. K. Karolczak

 

 

Serwis poświęcony Włodzimierzowi Dzieduszyckiemu

Otwiera sie w nowym oknie